آرشیو آذر ماه 1401

نوازندگان ایرانی هویت موسیقی سنتی ایرانی مانند آهنگ کردی کرمانشاهی غمگین و شاد و ... هستند. در زیر به چند تن از موسیقیدانان برجسته ایرانی اشاره خواهیم کرد:

غلامحسین درویش خان

وی نوازنده سه ‌تار و تار و همچنین پیشگام در هنر آهنگسازی بود. وی موسیقی را در میان مردم رواج داد.

علی ‌نقی وزیری

وی نیز نوازنده سه‌تار و تار بود که جنبش مدرن‌ گرایی را در موسیقی ایرانی آغاز کرد. او دبیرستان موسیقی تاسیس کرد و مدیریت امور موسیقی در ایران را برای مدتی طولانی به دست گرفت.

سید جلال تاج اصفهانی

او بزرگترین خواننده مکتب اصفهان بود.

حبیب سمایی

وی بزرگترین نوازنده سنتور در قرن اخیر بود.

ابوالحسن صبا

وی بزرگترین نوازنده ستار در دوران معاصر و بهترین شاگرد مکتب ستار درویش خان بود.

قمرالملوک وزیری

وی بزرگترین خواننده زن ایرانی در قرن گذشته بود. آثار او شاهکار موسیقی ایرانی است.

روح‌ الله خالقی

وی آهنگساز، نوازنده، موسیقیدان، ویولون نواز، رهبر ارکستر و نویسنده کتاب‌های موسیقی بود.

حسین تهرانی

وی بزرگترین نوازنده تنبک در دوران معاصر است. او اولین کنسرت تنبک را در ایران برگزار کرد.

غلامحسین بنان

او یکی از محبوب‌ترین خوانندگان در دوران خود بود. وی شاگرد روح الله خالقی و علی‌ نقی وزیری بود.

جواد معروفی

او اولین نوازنده پیانویی بود که تکنیک موسیقی غربی را با موسیقی ایرانی تلفیق کرد. او شاگرد علی نقی وزیری بود. انوشیروان روحانی یکی از شاگردان او است.

محمدرضا شجریان

او یکی از خواننده‌های برجسته ایرانی است که برای آثار خود برنده جایزه پیکاسو شد. او به “بزرگ‌ترین استاد در قید حیات موسیقی کلاسیک ایران” مشهور است.

شهرام ناظری

وی برنده جایزه بهترین موسیقی عرفانی مراکش در سال 1998 میلادی شد. در اکتبر 2007، موفق به دریافت نشان لژیون دو نور از سوی کشور فرانسه شد.

پرویز مشکاتیان، حسین علیزاده، قربان سلیمانی و علیرضا سلیمانی دیگر موسیقیدانان مشهور سنتی ایران هستند.

در پایان، باید پذیرفت که موسیقی سنتی ایرانی پیشرفت خود و جایگاهش را مدیون مدیون افرادی است که در بالا نام آن‌ها را ذکر کردیم و همچنین بسیاری از افراد دیگر که نقش مهمی در زنده نگه داشتن این هنر در میان ایرانیان داشتند.

 

 

 

با نگاهی بر نقاشی‌ها و کنده‌کاری‌ها و آثار به جا مانده از چندین هزار سال پیش گروهی از نوازندگان را مشاهده خواهیم کرد که در بزمی دور هم نشسته‌اند و هر کدام ساز‌هایی مثل چنگ، تمبک، نی و … را در دست داشته و مشغول نواختن هستند و یک نفر هم مشغول به خواندن آواز است. از این نمونه اسناد و آثار‌ها در سراسر جهان و در همه‌ی شهر‌ها دیده شده و می‌توان به این نتیجه رسید که موسیقی اصیل و جدیدترین آهنگ پرطرفدار  یا موسیقی سنتی ایرانی قدمتی دیرینه و گستردگی فراوانی دارد. از نوازندگان ایران باستان می‌توان از «باربد» و «نکیسا» و «رامتین» نام برد. موسیقی ایرانی که اکنون با آن سر و کار داریم همان موسیقی است که از زمان‌های خیلی دور مثل دوره‌ی قاجار تا به امروز سینه به سینه در بین ایرانیان رایج بوده و منتقل شده است.

موسیقی که امروزه در محیط‌های آکادمیک یا غیر آکادمیک در دسترس است شکل دلنشین و قابل فهم‌تر همان موسیقی قدیم است که علاوه بر ایران بخش بزرگی از آسیای میانه، افغانستان، پاکستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و یونان هم از آن تاثیر گرفتند. همچنین با نگاهی به کتاب فلاسفه و دانشمندان قرن چهار تا نه هجری قمری متوجه خواهیم شد که موسیقی در این دوران اهمیت خاصی داشته به طوری که کسانی، چون ابو نصر فارابی، بو علی سینا، صفی الدین ارموی، قطب الدین شیرازی، عبدالقادر مراغی و… در کتاب‌های خود از موسیقی و اهمیت آن سخن گفته‌اند.

 

 

موسیقی که این روز‌ها آن را موسیقی سنتی می‌نامند، همان موسیقی دستگاهی است. واژه‌ی دستگاه از دوران قاجار به بعد مرسوم شد. پس از آن نوازنده‌ها و موزیسین‌های آن دوره به منظور داشتن یک مجموعه‌ی منظم جهت آموزش، ردیف موسیقی ایرانی را شکل دادند.

یکی از نوازندگان چیره دست دربار ناصرالدین شاه قاجار به نام علی اکبر خان فراهانی به خاطر علاقه‌‌ی زیادی که به موسیقی ایرانی داشت، موسیقی سنتی ایرانی را طبقه بندی کرد. سپس نتیجه‌ی این طبقه بندی را به دو فرزندش به نام‌های میرزاعبدالله و آقا حسینقلی انتقال داد. میرزاعبدالله و آقا حسینقلی از نوازندگان خوب تار آن دوره بودند که تحت تاثیر پدرشان (علی اکبر خان فراهانی) اقدام به تالیف و تدوین ردیف کردند، تا مجموعه‌ای منظم جهت آموزش در اختیار داشته باشند.

ردیف در نظام دستگاهی موسیقی سنتی ایرانی شامل هفت دستگاه با نام‌های شور، سه گاه، همایون، چهارگاه، نوا، راست پنجگاه، ماهور و پنج آواز با نام‌های ابوعطا، بیات ترک، افشاری، دشتی و اصفهان است. آواز‌های ابوعطا، بیات ترک، افشاری و دشتی به دلیل یکسان بودن کوک آن‌ها با دستگاه شور از متعلقات دستگاه شور و آواز اصفهان نیز به خاطر یکسان بودن کوک آن با دستگاه همایون از متعلقات دستگاه همایون محسوب می‌شود.

دستگاه از دو کلمه “دست” و “گاه” تشکیل شده است. “گاه” به معنای پرده ساز است و دستگاه یعنی چگونگی قرار گرفتن انگشتان دست بر روی پرده‌های ساز که در هر قطعه یا آهنگ یا نغمه شکل خاص خود را دارد. تفاوتی که آواز با دستگاه دارد در تعداد گوشه‌هاست به گونه‌ای که تعداد گوشه‌های دستگاه بیشتر از آواز است. مجموعه‌ی هفت دستگاه و پنج آواز روی هم حدود ۲۰۰ تا ۴۰۰ گوشه دارد.